Một nghiên cứu gần đây được công bố trên tạp chí Nature đã đề xuất một phương pháp mới nhằm ngăn chặn sự lây lan của ký sinh trùng gây bệnh sốt rét thông qua vết đốt của muỗi. Các nhà khoa học đã tìm ra cách để ‘mạch ngắn’ ký sinh trùng này bằng cách chỉnh sửa gene của muỗi, mở ra hy vọng mới trong cuộc chiến chống lại căn bệnh nguy hiểm này.
Trước hết, cần hiểu rõ về bệnh sốt rét và cách nó lây truyền. Bệnh sốt rét gây ra bởi ký sinh trùng Plasmodium, được truyền cho người qua vết đốt của muỗi nhiễm bệnh. Mỗi năm, hơn 250 triệu người trên toàn thế giới bị muỗi truyền ký sinh trùng này, gây ra những hậu quả nghiêm trọng về sức khỏe và kinh tế.
Để lan rộng, ký sinh trùng cần hoàn thành một hành trình phức tạp bên trong cơ thể muỗi. Ban đầu, muỗi hút máu từ người bị nhiễm bệnh, sau đó ký sinh trùng di chuyển đến ruột của muỗi. Tại đây, nó phải đối mặt với một thách thức lớn, đó là việc di chuyển ra khỏi ruột và vào khoang cơ thể, nơi ký sinh trùng phát triển thành một dạng khác. Sau đó, chúng di chuyển đến tuyến nước bọt của muỗi, tại đây chúng sẵn sàng lây nhiễm cho người tiếp theo bị đốt.
Một bước nhảy quan trọng trong hành trình của ký sinh trùng là sự phụ thuộc vào một loại protein do chính muỗi tạo ra. Tuy nhiên, một số muỗi có biến thể của protein này dường như phá vỡ hành trình của ký sinh trùng. Các nhà khoa học tại Đại học California San Diego đã sử dụng công nghệ chỉnh sửa gene CRISPR để thay đổi biến thể của protein này trong muỗi. Chỉ với một thay đổi nhỏ, việc chỉnh sửa chỉ một amino acid trong gene đã đủ để ngăn chặn hầu hết ký sinh trùng di chuyển đến đích cuối cùng trong muỗi.
Các nhà nghiên cứu hy vọng sẽ sử dụng ‘gene drive’ để phổ biến thay đổi có lợi này trong toàn bộ quần thể muỗi. Gene drive là các chuỗi DNA có thể được chèn vào genome và thay đổi quy tắc di truyền thông thường. Tuy nhiên, phương pháp này còn gây tranh cãi và chưa được sử dụng bên ngoài phòng thí nghiệm do lo ngại về hậu quả không mong muốn.
Các nhà nghiên cứu cho biết sẽ cần vài năm nữa để có thể tiến hành thử nghiệm thực địa. Tuy nhiên, nghiên cứu này cho thấy về nguyên tắc, một chỉnh sửa nhỏ trong genome có thể khiến toàn bộ quần thể muỗi không thể truyền bệnh sốt rét nguy hiểm này. Điều này mang lại hy vọng mới trong việc kiểm soát và loại bỏ căn bệnh sốt rét trong tương lai.
Trước khi thực hiện các bước tiếp theo, các nhà nghiên cứu cần phải xem xét kỹ lưỡng các rủi ro và hậu quả có thể xảy ra. Việc sử dụng công nghệ chỉnh sửa gene và gene drive cần được thực hiện một cách thận trọng và có trách nhiệm, đảm bảo rằng lợi ích của phương pháp này sẽ không bị lu mờ bởi các rủi ro tiềm ẩn.
Cuối cùng, nghiên cứu này đã mở ra một hướng đi mới trong cuộc chiến chống lại bệnh sốt rét. Nếu thành công, phương pháp này có thể giúp giảm đáng kể số lượng người bị nhiễm bệnh và tử vong do sốt rét mỗi năm, góp phần vào việc xây dựng một thế giới khỏe mạnh hơn.