Hai Di Sản Văn Hóa Phi Vật Thể Của Lào Cai Được Ghi Danh Quốc Gia

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã thẩm định và đưa hai di sản văn hóa phi vật thể của Lào Cai vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Trong đó, có loại hình thuộc nhóm ẩm thực đầu tiên của tỉnh: ‘Tri thức dân gian chế biến cá nướng, vịt bầu lam và rượu men lá của người Tày xã Nghĩa Đô’. Đây là một bước tiến quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của địa phương.

Xã Nghĩa Đô, nơi cư trú của cộng đồng người Tày tại Lào Cai, đã chứng minh được sự phong phú và đa dạng của văn hóa truyền thống. Với nền văn hóa đậm nét từ ẩm thực đến các nghề thủ công, xã Nghĩa Đô đã trở thành một điểm đến hấp dẫn cho du khách. Trước đó, vào tháng 4/2025, nghề đan lát truyền thống của người Tày Nghĩa Đô cũng đã được ghi danh trong danh mục quốc gia, khẳng định thêm giá trị văn hóa độc đáo của vùng đất này.

Ông Dương Tuấn Nghĩa, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lào Cai, cho biết rằng ẩm thực ở Nghĩa Đô được đánh giá cao bởi sự độc đáo đến từ nguyên liệu, quy trình, cách thức làm ra món ăn, nguyên tắc khi thưởng thức trên mâm. ‘Ẩm thực nơi đây là tập hợp của nhiều yếu tố từ thổ nhưỡng, nguồn nước, khí hậu để tạo nên hương vị riêng của địa phương’, ông Nghĩa cho biết.

Đồng bào Tày đã sáng tạo nên một cách nấu ăn rất riêng: sử dụng ống tre, ống nứa thay cho nồi, xoong. Những món ăn đặc trưng như cơm lam, cá suối lam, rau rừng lam… Điểm chung của các món lam là hương vị đậm đà, giữ được độ ẩm và thơm nức mùi tre nứa. Tại Nghĩa Đô, nhiều món ăn được chế biến từ nguyên liệu sẵn có tại địa phương, trong đó nổi bật là món ‘vịt bầu lam’. Món ăn này vẫn tuân thủ triết lý âm dương – ngũ hành trong ẩm thực truyền thống: thịt vịt được lọc và chặt (Kim), nấu trong ống tre (Mộc), dùng nước suối hoặc nước có sẵn trong ống tre (Thủy), nấu bằng lửa nhỏ (Hỏa), trên nền đất giữa núi rừng (Thổ).

Không chỉ hấp dẫn bởi nét ẩm thực truyền thống, các nghề thủ công của người Tày ở Nghĩa Đô cũng phản ánh sự tỉ mỉ, khéo léo và óc thẩm mỹ tinh tế. Từ khâu lựa chọn nguyên liệu, vót nan, định hình khung cho đến kỹ thuật nhuộm màu, hong dẻo – tất cả đều đòi hỏi sự kiên nhẫn và kỹ năng cao.

Những di sản văn hóa phi vật thể của Lào Cai đang được chính người dân địa phương gìn giữ, trao truyền qua nhiều thế hệ. Đây cũng chính là nguồn tài nguyên du lịch độc đáo, góp phần tạo nên sức hấp dẫn riêng cho vùng đất này. Xã Nghĩa Đô đang được biết đến như một điểm sáng trên bản đồ du lịch Lào Cai, là hình mẫu tiêu biểu cho phát triển du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống.

Năm 2023, Nghĩa Đô đón khoảng 21.000 lượt khách, thu về 12,6 tỷ đồng từ hoạt động du lịch; sang năm 2024, lượng khách tăng lên 25.000 lượt, doanh thu từ du lịch cộng đồng ước đạt 15 tỷ đồng. Ông Đỗ Văn Lưu, Chủ tịch UBND xã Nghĩa Đô cho biết địa phương lấy văn hóa dân tộc Tày là cốt lõi để phát triển dịch vụ du lịch. Thời gian tới, xã tiếp tục vừa bảo tồn vừa phát triển văn hóa và các dịch vụ du lịch bền vững để củng cố thương hiệu của du lịch cộng đồng Nghĩa Đô; đồng thời tạo sinh kế, tăng thu nhập cho người dân.

Với đà tăng trưởng này, Lào Cai đặt mục tiêu trong năm 2025 sẽ đón khoảng 12,3 triệu lượt khách, mang lại doanh thu ước đạt 46.705 tỷ đồng. Tầm nhìn đến năm 2030, địa phương kỳ vọng sẽ thu hút khoảng 16,5 triệu lượt khách, doanh thu đạt gần 74.800 tỷ đồng – từng bước đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, đóng góp quan trọng vào tăng trưởng GRDP của tỉnh.

Để khai thác hiệu quả sức mạnh văn hóa trong phát triển du lịch, biến di sản thành tài sản, cần sự vào cuộc bền bỉ, sáng tạo và chung tay đồng thuận của chính quyền và người dân. Mỗi di sản đều mang trong mình những câu chuyện hấp dẫn thể hiện nét đẹp văn hóa các tộc người. Do đó, bên cạnh việc gìn giữ di sản cần tăng cường công tác quảng bá, để mỗi người cùng hiểu – cùng yêu – cùng bảo tồn những di sản đa dạng trong đời sống hiện nay.

Khánh Hòa đang tích cực triển khai các chương trình nhằm phát triển du lịch sinh thái nông nghiệp gắn liền với bản sắc văn hóa tại các khu vực miền núi. Huyện Khánh Sơn, thường được gọi là “thủ phủ sầu riêng”, hiện đang nổi lên như một điểm đến lý tưởng cho du khách với các mô hình du lịch hiệu quả và đa dạng. Tại đây, du khách có thể tham gia vào các hoạt động thú vị như tham quan vườn trái cây, trải nghiệm thu hái trái cây, ở homestay nhà sàn, thưởng thức các chương trình biểu diễn chiêng trống và khám phá ẩm thực truyền thống.

Khánh Sơn đã triển khai đề án phát triển du lịch cộng đồng gắn kết với sản phẩm OCOP (Mỗi cộng đồng một sản phẩm) và văn hóa bản địa. Người dân địa phương đã chủ động phát triển các mô hình du lịch sinh thái nông nghiệp, tạo ra những điểm nhấn thu hút khách du lịch. Đặc biệt, vào cuối tháng 7 hàng năm khi mùa sầu riêng chín rộ là thời điểm Khánh Sơn đón tiếp nhiều du khách từ khắp nơi đến trải nghiệm.

Nhiều hộ gia đình tại Khánh Sơn đã đầu tư vào việc phát triển homestay, đồng thời liên kết với các hợp tác xã và tổ chức nhóm để cùng nhau khai thác tiềm năng du lịch. Mô hình “mỗi nhà vườn – một điểm du lịch nhỏ” đang từng bước hình thành, không chỉ giúp tăng thêm nguồn thu nhập mà còn giữ chân người trẻ ở lại quê nhà để khởi nghiệp và phát triển kinh tế.

Ông Bùi Hoài Nam, Bí thư Đảng ủy xã Khánh Sơn, cho biết trong thời gian tới, xã sẽ tiếp tục nghiên cứu các loại cây trồng có giá trị kinh tế cao và hướng đến việc phát triển các vùng trồng sử dụng phân hữu cơ bền vững, song song với việc phát triển du lịch sinh thái. Qua đó, nhằm khai thác hiệu quả các tiềm năng và lợi thế sẵn có để thúc đẩy sự phát triển của địa phương.

Không chỉ Khánh Sơn, các xã miền núi khác của tỉnh Khánh Hòa như Khánh Vĩnh, Bác Ái cũng đang tận dụng điều kiện tự nhiên, văn hóa truyền thống và kinh tế vườn để phát triển du lịch. Việc phát triển du lịch tại các khu vực này không chỉ giúp bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa địa phương mà còn đóng góp vào sự phát triển kinh tế – xã hội của tỉnh.

Tuy nhiên, quá trình phát triển du lịch tại các khu vực miền núi vẫn còn đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức. Hạ tầng giao thông tại các khu vực này còn yếu, kỹ năng làm du lịch của người dân chưa đồng đều, sản phẩm du lịch còn đơn lẻ, thiếu tính liên kết vùng và còn hạn chế sự tham gia của doanh nghiệp. Những hạn chế này đã ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của du lịch tại các khu vực miền núi của Khánh Hòa.

Để khắc phục các khó khăn và thúc đẩy sự phát triển của du lịch miền núi, UBND tỉnh Khánh Hòa đã chỉ đạo các sở, ngành xây dựng kế hoạch hỗ trợ hạ tầng, kết nối tour tuyến, đẩy mạnh chương trình OCOP gắn với phát triển du lịch cộng đồng. Tỉnh cũng khuyến khích các địa phương giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, tạo ra các sản phẩm du lịch mang dấu ấn riêng và đặc trưng của từng vùng miền.

Bí thư Tỉnh ủy Khánh Hòa, ông Nghiêm Xuân Thành, nhấn mạnh rằng việc khôi phục và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc là một nhiệm vụ quan trọng trong quá trình phát triển du lịch tại các khu vực miền núi. Đồng thời, đề án phát triển du lịch giai đoạn 2025-2030 cần được rà soát và cập nhật lại để phù hợp với tình hình thực tế và đáp ứng được các mục tiêu đề ra. Qua đó, nhằm góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế – xã hội của tỉnh Khánh Hòa một cách bền vững.

Với bờ biển dài và tài nguyên biển phong phú, Việt Nam không chỉ là điểm đến lý tưởng cho những người yêu thích du lịch mà còn là nơi có nhiều sản vật quý giá, trong đó có nghề làm nước mắm truyền thống. Đây là một di sản quý giá, được bảo tồn và phát triển qua nhiều thế hệ, góp phần tạo nên hương vị đặc trưng cho nền ẩm thực Việt Nam.

Nước mắm không chỉ đơn thuần là gia vị không thể thiếu trong bữa cơm gia đình Việt mà còn là sản phẩm xuất khẩu quan trọng, mang lại thu nhập đáng kể cho người dân sống ở các vùng ven biển. Quá trình chế biến nước mắm thể hiện sự khéo léo và tỉ mỉ của người Việt, bắt đầu từ khâu lựa chọn nguyên liệu tươi ngon, sơ chế, ướp, cho đến quá trình ủ mắm.

Một trong những yếu tố tạo nên sự đặc biệt của nước mắm Việt Nam là sự đa dạng và phong phú của sản phẩm này. Mỗi vùng miền ven biển có cách làm nước mắm riêng, mang đậm đặc trưng của vùng đất và con người nơi đó. Sự khác biệt trong cách chế biến và nguyên liệu đã tạo ra những loại nước mắm với hương vị và chất lượng khác nhau, từ đó đáp ứng được nhu cầu và sở thích của nhiều người tiêu dùng.

Nghề làm nước mắm tại Việt Nam không chỉ góp phần phát triển kinh tế cho người dân ven biển mà còn là một phần quan trọng của văn hóa và truyền thống. Qua các thế hệ, kỹ thuật và bí quyết làm nước mắm đã được lưu truyền và phát triển, trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày của người dân Việt Nam.

Hiện nay, nhiều cơ sở sản xuất nước mắm tại Việt Nam đã áp dụng các phương pháp sản xuất hiện đại, kết hợp với kỹ thuật truyền thống để tạo ra những sản phẩm nước mắm chất lượng cao, không chỉ phục vụ thị trường trong nước mà còn xuất khẩu sang nhiều quốc gia trên thế giới. Điều này không chỉ giúp tăng cường vị thế của nước mắm Việt Nam trên thị trường quốc tế mà còn góp phần quảng bá văn hóa và ẩm thực Việt Nam đến với bạn bè quốc tế.

Tổng thể, nghề làm nước mắm ở Việt Nam không chỉ là một nghề truyền thống mà còn là một biểu tượng của văn hóa và tinh thần đoàn kết của người dân ven biển. Với những nỗ lực trong việc bảo tồn và phát triển nghề làm nước mắm, người dân Việt Nam hy vọng sẽ tiếp tục giữ gìn được di sản quý giá này cho các thế hệ sau.