Hai Di Sản Văn Hóa Phi Vật Thể Của Lào Cai Được Ghi Danh Quốc Gia

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã thẩm định và đưa hai di sản văn hóa phi vật thể của Lào Cai vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Trong đó, có loại hình thuộc nhóm ẩm thực đầu tiên của tỉnh: ‘Tri thức dân gian chế biến cá nướng, vịt bầu lam và rượu men lá của người Tày xã Nghĩa Đô’. Đây là một bước tiến quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của địa phương.

Xã Nghĩa Đô, nơi cư trú của cộng đồng người Tày tại Lào Cai, đã chứng minh được sự phong phú và đa dạng của văn hóa truyền thống. Với nền văn hóa đậm nét từ ẩm thực đến các nghề thủ công, xã Nghĩa Đô đã trở thành một điểm đến hấp dẫn cho du khách. Trước đó, vào tháng 4/2025, nghề đan lát truyền thống của người Tày Nghĩa Đô cũng đã được ghi danh trong danh mục quốc gia, khẳng định thêm giá trị văn hóa độc đáo của vùng đất này.

Ông Dương Tuấn Nghĩa, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lào Cai, cho biết rằng ẩm thực ở Nghĩa Đô được đánh giá cao bởi sự độc đáo đến từ nguyên liệu, quy trình, cách thức làm ra món ăn, nguyên tắc khi thưởng thức trên mâm. ‘Ẩm thực nơi đây là tập hợp của nhiều yếu tố từ thổ nhưỡng, nguồn nước, khí hậu để tạo nên hương vị riêng của địa phương’, ông Nghĩa cho biết.

Đồng bào Tày đã sáng tạo nên một cách nấu ăn rất riêng: sử dụng ống tre, ống nứa thay cho nồi, xoong. Những món ăn đặc trưng như cơm lam, cá suối lam, rau rừng lam… Điểm chung của các món lam là hương vị đậm đà, giữ được độ ẩm và thơm nức mùi tre nứa. Tại Nghĩa Đô, nhiều món ăn được chế biến từ nguyên liệu sẵn có tại địa phương, trong đó nổi bật là món ‘vịt bầu lam’. Món ăn này vẫn tuân thủ triết lý âm dương – ngũ hành trong ẩm thực truyền thống: thịt vịt được lọc và chặt (Kim), nấu trong ống tre (Mộc), dùng nước suối hoặc nước có sẵn trong ống tre (Thủy), nấu bằng lửa nhỏ (Hỏa), trên nền đất giữa núi rừng (Thổ).

Không chỉ hấp dẫn bởi nét ẩm thực truyền thống, các nghề thủ công của người Tày ở Nghĩa Đô cũng phản ánh sự tỉ mỉ, khéo léo và óc thẩm mỹ tinh tế. Từ khâu lựa chọn nguyên liệu, vót nan, định hình khung cho đến kỹ thuật nhuộm màu, hong dẻo – tất cả đều đòi hỏi sự kiên nhẫn và kỹ năng cao.

Những di sản văn hóa phi vật thể của Lào Cai đang được chính người dân địa phương gìn giữ, trao truyền qua nhiều thế hệ. Đây cũng chính là nguồn tài nguyên du lịch độc đáo, góp phần tạo nên sức hấp dẫn riêng cho vùng đất này. Xã Nghĩa Đô đang được biết đến như một điểm sáng trên bản đồ du lịch Lào Cai, là hình mẫu tiêu biểu cho phát triển du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống.

Năm 2023, Nghĩa Đô đón khoảng 21.000 lượt khách, thu về 12,6 tỷ đồng từ hoạt động du lịch; sang năm 2024, lượng khách tăng lên 25.000 lượt, doanh thu từ du lịch cộng đồng ước đạt 15 tỷ đồng. Ông Đỗ Văn Lưu, Chủ tịch UBND xã Nghĩa Đô cho biết địa phương lấy văn hóa dân tộc Tày là cốt lõi để phát triển dịch vụ du lịch. Thời gian tới, xã tiếp tục vừa bảo tồn vừa phát triển văn hóa và các dịch vụ du lịch bền vững để củng cố thương hiệu của du lịch cộng đồng Nghĩa Đô; đồng thời tạo sinh kế, tăng thu nhập cho người dân.

Với đà tăng trưởng này, Lào Cai đặt mục tiêu trong năm 2025 sẽ đón khoảng 12,3 triệu lượt khách, mang lại doanh thu ước đạt 46.705 tỷ đồng. Tầm nhìn đến năm 2030, địa phương kỳ vọng sẽ thu hút khoảng 16,5 triệu lượt khách, doanh thu đạt gần 74.800 tỷ đồng – từng bước đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, đóng góp quan trọng vào tăng trưởng GRDP của tỉnh.

Để khai thác hiệu quả sức mạnh văn hóa trong phát triển du lịch, biến di sản thành tài sản, cần sự vào cuộc bền bỉ, sáng tạo và chung tay đồng thuận của chính quyền và người dân. Mỗi di sản đều mang trong mình những câu chuyện hấp dẫn thể hiện nét đẹp văn hóa các tộc người. Do đó, bên cạnh việc gìn giữ di sản cần tăng cường công tác quảng bá, để mỗi người cùng hiểu – cùng yêu – cùng bảo tồn những di sản đa dạng trong đời sống hiện nay.

Trong bối cảnh nhiều di tích cổ đang gặp khó khăn trong việc bảo tồn, ứng dụng kỹ thuật in rập thủ công đã trở thành một giải pháp sáng tạo và hiệu quả. Tại chùa Keo Hành Thiện, một công trình Phật giáo cổ tiêu biểu của vùng đồng bằng Bắc Bộ, kỹ thuật này đã được sử dụng để lưu giữ lại các chi tiết, hoa văn, họa tiết và chữ khắc trên các bức phù điêu, bia đá và cấu kiện gỗ.

Chùa Keo Hành Thiện gắn liền với Thiền sư Dương Không Lộ, vị Quốc sư thời Lý, không chỉ là trung tâm sinh hoạt tín ngưỡng mà còn là nơi chứa đựng kho tàng văn hóa kiến trúc độc đáo. Trải qua hàng trăm năm, nơi đây vẫn bảo lưu được nhiều hạng mục kiến trúc nghệ thuật truyền thống thời Lê – Nguyễn, với hệ thống phù điêu, hoa văn chạm khắc và bia ký có giá trị lịch sử, mỹ thuật đặc biệt.

Tuy nhiên, như nhiều di tích cổ khác, Chùa Keo Hành Thiện cũng đối mặt với những thách thức lớn trong công tác bảo tồn, do tác động của thời gian, môi trường và hoạt động con người. Những chi tiết chạm khắc quý trên bộ khung kiến trúc gỗ như hình linh thú, lân nghê, hoa lá thiêng,… cho đến các mảng chạm trên đá đang đứng trước nguy cơ dần bị bào mòn, xuống cấp.

Trước thực trạng đó, năm 2023, một dự án Số hóa di sản làng Hành Thiện quy mô đã và đang được triển khai tại đây, với sự tham gia của các chuyên gia bảo tồn, các nhà nghiên cứu, kiến trúc sư, nghệ nhân và đội ngũ công nghệ. Dự án không chỉ nhằm mục đích bảo tồn di tích mà còn tạo ra một không gian trải nghiệm văn hóa mới mẻ cho cộng đồng.

Một trong những hoạt động nổi bật của dự án là triển lãm “Hành Thiện 200 năm danh xưng”, tổ chức nhân dịp kỷ niệm hai thế kỷ ngôi làng mang tên Hành Thiện. Triển lãm đã trưng bày nhiều bản rập văn bia cổ, tranh ký họa, tranh ảnh tư liệu gốc về chùa Keo và các sản phẩm văn hóa được hình thành từ tư liệu in rập, thu hút sự quan tâm đặc biệt của người dân địa phương và du khách.

In rập là phương pháp lưu giữ chính xác những chi tiết gốc, đồng thời tạo nên một lối tiếp cận giàu cảm xúc và thẩm mỹ với di sản. Mỗi bản rập thủ công trở thành sợi dây kết nối giữa hiện vật và cộng đồng, giữa nghệ thuật cổ truyền và công nghệ hiện đại.

Không chỉ tại chùa Keo Hành Thiện, kỹ thuật in rập thủ công còn được chuyển thể thành một hoạt động giáo dục, nghệ thuật, truyền cảm hứng đến cộng đồng tại Quần thể Danh thắng Tràng An. Tại đây, du khách có thể tận tay thực hiện một bản in rập truyền thống trên giấy dó, từ khâu pha màu, đặt khuôn, dùng con rập bọc vải và con lăn để in rập tranh.

Qua hoạt động này, không chỉ giúp du khách hiểu hơn về lịch sử, văn hóa và nghệ thuật truyền thống, mà còn tạo ra một không gian trải nghiệm văn hóa mới mẻ, nơi mà di sản trở nên gần gũi và sống động hơn. Mỗi bản in rập đều là “độc bản” bởi mỗi thao tác, mỗi lần chạm mực, mỗi sắc độ màu đều mang dấu ấn cá nhân, ghi lại những khoảnh khắc sáng tạo khác nhau của mỗi người.

Có thể thấy, khi được thiết kế phù hợp, in rập, từ một kỹ thuật bảo tồn khoa học, có thể trở thành phương thức truyền tải, lan tỏa văn hóa sống động, bền vững. Mỗi bản tranh nhỏ là một lát cắt của ký ức văn hóa, góp phần đưa di sản đến gần hơn với đời sống thường nhật. Trải nghiệm bằng tay, hiểu bằng tâm và mang đến những giá trị đích thực, đó là hành trình “chạm tay vào di sản” theo đúng nghĩa.

Tối gần đây, sự kiện Vietnam Heritage Áo dài Fest mùa 3 đã diễn ra với sự tham gia của nhiều ngôi sao giải trí và người đẹp nổi tiếng. Chương trình này không chỉ tôn vinh trang phục truyền thống áo dài mà còn ghi nhận những đóng góp quan trọng của các nhà thiết kế và nghệ nhân trong việc gìn giữ và phát triển nét đẹp văn hóa đặc trưng này của Việt Nam.

Trong khuôn khổ sự kiện, nhiều ngôi sao đã xuất hiện trên sàn diễn với những bộ trang phục áo dài đẹp mắt và duyên dáng, thể hiện sự tinh tế và phong cách của từng người. Giọng ca Lâm Khánh Chi đã gây chú ý với bộ xiêm y màu hồng đính kết tỉ mỉ, được thiết kế bởi nhà thiết kế Đặng Trọng Minh Châu. Bộ trang phục giúp giọng ca 48 tuổi thể hiện sự nữ tính và duyên dáng, khẳng định áo dài là trang phục không chỉ mang đậm truyền thống mà còn phù hợp với phong cách của người phụ nữ hiện đại.

Tương tự, NSND Mỹ Uyên cũng tôn lên vẻ đẹp với thiết kế tà dài chạm đất, một sự lựa chọn tinh tế và phù hợp với phong cách của chị. Cựu người mẫu Dương Yến Ngọc, ca sĩ Nguyễn Phi Hùng, ca sĩ Kyo York cũng góp mặt tại sự kiện và trình diễn những bộ trang phục đẹp mắt, mỗi người mang đến một phong cách riêng biệt nhưng đều chung một điểm là tôn vinh chiếc áo dài.

Sự kiện năm nay có chủ đề ‘Kiệt tác sóng đôi – Di sản đi giữa lòng di sản’, với mong muốn kết hợp áo dài với gốm sứ, nghệ thuật sắp đặt để tạo nên sàn diễn đặc biệt, không chỉ đơn thuần là một buổi trình diễn thời trang mà còn là một trải nghiệm nghệ thuật. Ban tổ chức muốn góp phần quảng bá nét đẹp đặc trưng trong văn hóa Việt Nam đến bạn bè thế giới, giúp họ hiểu và yêu quý văn hóa Việt Nam hơn.

Sự kiện quy tụ nhiều nhà thiết kế nổi tiếng như Đặng Trọng Minh Châu, Lý Giám Tiền, Nguyễn Việt Hùng, Trần Thiện Khánh, Đoan Trang, Lê Hữu Nhân…, tất cả đều đóng góp vào sự đa dạng và phong phú của các thiết kế áo dài trong sự kiện. Đây là cơ hội để công chúng trải nghiệm và khám phá thêm về sự phong phú và đa dạng của trang phục truyền thống Việt Nam.

Qua sự kiện Vietnam Heritage Áo dài Fest mùa 3, không chỉ các ngôi sao giải trí và người đẹp mà còn cả các nhà thiết kế và ban tổ chức đã góp phần vào việc giữ gìn và phát triển di sản văn hóa của dân tộc, đồng thời quảng bá rộng rãi lên toàn thế giới.

Ca Huế bên sông Sài Gòn sẽ là điểm nhấn chính trong sự kiện thuộc chuỗi chương trình Chuyến xe nghệ thuật, được tổ chức bởi Salon Văn hóa cà phê thứ Bảy và Cà phê thứ Bảy trẻ từ năm 2024. Sự kiện này hứa hẹn mang lại cho người tham gia những trải nghiệm thú vị và nâng cao hiểu biết về di sản văn hóa dân tộc thông qua sự tương tác trực tiếp với các nghệ sĩ và chuyên gia.

Chương trình sẽ bắt đầu vào ngày 27-7, khởi đầu từ Salon Văn hóa cà phê thứ Bảy tại địa chỉ số 79A, đường Phan Kế Bính, phường Tân Định và kết thúc tại Không gian Huế truyền thống và đương đại bên sông Sài Gòn, số 51B, đường Tú Xương, phường Xuân Hòa. Với trách nhiệm nghệ thuật thuộc về nhạc sĩ Dương Thụ, chương trình sẽ có sự góp mặt của các diễn giả là nghệ sĩ Đăng Ninh và NSƯT Vân Khánh.

Bên cạnh đó, người tham gia sẽ được thưởng thức phần trình diễn của nhiều nghệ sĩ tài năng như Đăng Ninh với đàn nhị, NSƯT Hải Phượng với đàn tranh, Mạnh Hùng với trống, Minh Tiến với đàn bầu và Minh Ngọc với đàn nguyệt. Sự kiện Ca Huế bên sông Sài Gòn là cơ hội để khám phá những nét đặc sắc của ca Huế, một di sản văn hóa quý báu của dân tộc.

Sự kiện này không chỉ là một trải nghiệm nghệ thuật độc đáo mà còn là dịp để người tham gia tìm hiểu sâu sắc về lịch sử, văn hóa và giá trị của ca Huế. Thông qua sự tương tác trực tiếp với các nghệ sĩ và chuyên gia, người tham gia sẽ có cơ hội nâng cao hiểu biết về di sản văn hóa dân tộc và tìm hiểu về quá trình bảo tồn và phát huy giá trị của ca Huế.

Với sự kết hợp giữa nghệ thuật, văn hóa và giáo dục, sự kiện Ca Huế bên sông Sài Gòn hứa hẹn sẽ là một trải nghiệm đáng nhớ và bổ ích cho người tham gia. Thông tin chi tiết về sự kiện có thể được tìm thấy tại Salon Văn hóa cà phê thứ Bảy và Cà phê thứ Bảy trẻ.

Nghề làm gốm truyền thống của người M’nông Rlăm tại buôn Dơng Bắk, xã Liên Sơn Lắk, tỉnh Đắk Lắk, đã tồn tại bền bỉ qua nhiều thế hệ với kỹ thuật ‘nuôi đất’, ‘trích đất’ và nung lộ thiên độc đáo. Gốm của người M’nông Rlăm được biết đến với đặc trưng không sử dụng bàn xoay, không lò nung, không khuôn đúc, tạo nên những sản phẩm thủ công mang đậm bản sắc văn hóa.

Quá trình làm gốm bắt đầu từ việc ‘nuôi đất’, tức là ủ đất sét lấy từ bờ sông Krông Ana để giữ ẩm và bảo tồn chất đất. Sau đó, người thợ sẽ ‘trích đất’ – lấy một lượng đất vừa đủ để tạo nên một sản phẩm, được xem như một nghi thức tâm linh. Gốm M’nông Rlăm được tạo dáng hoàn toàn bằng tay, không sử dụng bàn xoay. Người thợ di chuyển xung quanh sản phẩm trong quá trình nặn, tương đồng với cách làm gốm của người Chăm. Sản phẩm sau khi tạo hình được đánh bóng bằng đá, khắc họa tiết bằng que tre, sau đó phơi khô tự nhiên rồi nung trong lửa khoảng 30 phút với nhiên liệu vỏ trấu và mùn cưa.

Gốm truyền thống của người M’nông Rlăm đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào cuối năm 2024. Sự công nhận này đánh dấu bước chuyển quan trọng trong hành trình gìn giữ và phục hồi một làng nghề truyền thống đặc sắc của Tây Nguyên. Tuy nhiên, việc gìn giữ nghề gốm truyền thống của người M’nông Rlăm đang đối mặt với nhiều thách thức, trong đó có sự mai một về nhân lực, nguyên liệu khan hiếm, và khó khăn trong tiêu thụ sản phẩm.

Để bảo tồn và phát triển làng nghề gốm truyền thống, chính quyền địa phương đã triển khai một số đề án. Các đề án này bao gồm đặt hàng sản phẩm gốm từ nghệ nhân địa phương, tổ chức các lớp truyền dạy nghề, và giới thiệu sản phẩm đến các đơn vị lữ hành. Gốm thủ công của buôn Dơng Bắk đã được công nhận là sản phẩm OCOP đạt 3 sao cấp tỉnh, mở ra cơ hội tiếp cận thị trường rộng hơn.

Du lịch cộng đồng đã mang đến hy vọng mới cho nghề làm gốm của người M’nông tại buôn Dơng Bắk. Các tour du lịch trải nghiệm đã về đến Yang Tao, tạo điều kiện cho nghệ nhân địa phương trình diễn kỹ thuật làm gốm cổ. Du khách khi đến thăm làng gốm không chỉ được tìm hiểu quy trình thủ công, mà còn có thể trực tiếp tham gia tạo hình, trang trí sản phẩm và mang về làm kỷ niệm. Những hoạt động này bước đầu giúp gốm Yang Tao có thêm cơ hội được hồi sinh, đồng thời trở thành điểm nhấn văn hóa trong phát triển du lịch bền vững tại khu vực Tây Nguyên.

Thành phố Hồ Chí Minh vừa chứng kiến sự kiện nghệ thuật độc đáo và phong phú với triển lãm Olfactory Odyssey III: Timeless Heritage, kết hợp với lễ trao giải Olfactory Odyssey Awards III. Sự kiện này đã để lại ấn tượng sâu sắc với công chúng yêu nghệ thuật.

Triển lãm Olfactory Odyssey III: Timeless Heritage, với chủ đề di sản vượt thời gian, đã giới thiệu tới công chúng 26 mùi hương nghệ thuật độc đáo. Các mùi hương này lấy cảm hứng từ di sản văn hóa của Việt Nam và thế giới, cũng như những khoảnh khắc cá nhân và ký ức đang dần mờ trong thế giới hiện đại. Một trong những điểm nhấn của triển lãm là sự kết hợp giữa mùi hương và hội họa, tạo ra một trải nghiệm đa giác quan mới mẻ cho người tham dự.

Triển lãm bao gồm nhiều hạng mục khác nhau như Living Heritage, Modern Alchemy, Emotion in Scent và Scent Fair. Các hạng mục này quy tụ các nghệ sĩ mùi hương từ Việt Nam, châu Á và châu Úc, trưng bày những tác phẩm sáng tạo và đột phá. Những tác phẩm này không chỉ thể hiện sự đa dạng và phong phú của nghệ thuật mùi hương đương đại mà còn tôn vinh di sản văn hóa và tinh hoa nghệ thuật của các nền văn minh.

Một trong những điểm nhấn nổi bật của triển lãm là mùi hương chủ đạo “Wutong under the moon”, được lấy cảm hứng từ bức tranh sơn mài “Ngô đồng dưới trăng” của họa sĩ Lại Thanh Dũng. Bên cạnh đó, chương trình biểu diễn nghệ thuật Ikebana do Dr. Shoso Shimbo từ Nhật Bản thực hiện đã mang lại trải nghiệm khó quên cho đông đảo người yêu nghệ thuật.

Song song với triển lãm, giải thưởng Olfactory Odyssey Awards III đã vinh danh những sáng tác mùi hương xuất sắc nhất. Hội đồng giám khảo quốc tế, bao gồm các chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực mùi hương, đã trao bốn chiếc cúp vinh danh cho các tác giả có tác phẩm xuất sắc nhất. Các giải thưởng bao gồm The Unique Heritage Scent Award, The Legacy Scent Award, The Avant-Garde Scent Award và People’s Choice Award.

Những người chiến thắng bao gồm Lâm Thanh Nhã với tác phẩm “Hue – Imperial Afternoon”, Lỗ Đức Huy với sáng tác “~30”, Nguyễn Vinh Diệu với “Dạ cổ” và Bùi Vân với “L’odeur de Maman – Mùi của Mẹ”. Những người chiến thắng này đã thể hiện sự sáng tạo và tài năng của mình trong lĩnh vực nghệ thuật mùi hương, góp phần làm giàu thêm nền văn hóa nghệ thuật Việt Nam.

Với sự thành công của triển lãm Olfactory Odyssey III và giải thưởng Olfactory Odyssey Awards III, nghệ thuật mùi hương tiếp tục khẳng định vị thế của mình trong nền văn hóa nghệ thuật đa dạng và phong phú của Việt Nam. Sự kiện này không chỉ là một trải nghiệm nghệ thuật độc đáo mà còn góp phần quảng bá di sản văn hóa và tinh hoa nghệ thuật của Việt Nam ra thế giới.

Thông tin chi tiết về triển lãm và giải thưởng có thể được tìm thấy tại trang web chính thức của Olfactory Odyssey. Cùng với đó, những hình ảnh và thông tin về các tác phẩm và nghệ sĩ cũng có thể được tìm thấy trên các trang mạng xã hội của sự kiện.