Chứng Rối Loạn Tiền Bạc: Một Vấn Đề Phổ Biến Trong Giới Trẻ

Chứng rối loạn tiền bạc, hay còn gọi là “money dysmorphia”, đang ngày càng trở thành một vấn đề phổ biến, đặc biệt là trong giới trẻ. Tình trạng này xảy ra khi một người có cái nhìn sai lệch hoặc méo mó về tài chính của mình, dẫn đến cảm giác bất an hoặc thiếu thốn về tiền bạc, ngay cả khi cuộc sống của họ vẫn bình ổn. Điều này có thể gây ra nhiều ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống hàng ngày và sức khỏe tinh thần của một người.

Nguyên Nhân Của Chứng Rối Loạn Tiền Bạc

Các chuyên gia tài chính và tâm lý học cho biết rằng chứng rối loạn tiền bạc có thể bắt nguồn từ nhiều lý do khác nhau. Một trong những nguyên nhân phổ biến là khủng hoảng do tiền bạc trong quá khứ, áp lực xã hội hoặc có thể bắt nguồn sâu xa từ quá trình nuôi dạy thời thơ ấu. Ngoài ra, chứng rối loạn tiền bạc cũng có thể thể hiện qua các dấu hiệu như luôn lo lắng về việc không có đủ tiền, ám ảnh về những khoản chi tiêu nhỏ nhặt, né tránh mọi hình thức chi tiêu, so sánh tình hình tài chính với người khác, tránh nói chuyện về tiền bạc vì lo lắng, cảm thấy tội lỗi hoặc xấu hổ sau khi chi tiêu.

Các dấu hiệu của chứng rối loạn tiền bạc

Các chuyên gia tài chính và tâm lý học đã chỉ ra một số dấu hiệu của chứng rối loạn tiền bạc. Một số dấu hiệu phổ biến bao gồm:

– Luôn lo lắng về việc không có đủ tiền: Đây là một trong những dấu hiệu phổ biến nhất của chứng rối loạn tiền bạc.

– Ám ảnh về những khoản chi tiêu nhỏ nhặt: Người mắc chứng rối loạn tiền bạc thường có xu hướng ám ảnh về những khoản chi tiêu nhỏ nhặt và cảm thấy không thoải mái khi phải chi tiêu.

– Né tránh mọi hình thức chi tiêu: Một số người mắc chứng rối loạn tiền bạc thường né tránh mọi hình thức chi tiêu để giảm thiểu cảm giác lo lắng và bất an.

– So sánh tình hình tài chính với người khác: Người mắc chứng rối loạn tiền bạc thường có xu hướng so sánh tình hình tài chính của mình với người khác, điều này có thể dẫn đến cảm giác không an toàn và tự ti.

– Tránh nói chuyện về tiền bạc vì lo lắng: Người mắc chứng rối loạn tiền bạc thường tránh nói chuyện về tiền bạc vì lo lắng về việc bị đánh giá hoặc phán xét.

– Cảm thấy tội lỗi hoặc xấu hổ sau khi chi tiêu: Một số người mắc chứng rối loạn tiền bạc thường cảm thấy tội lỗi hoặc xấu hổ sau khi chi tiêu, điều này có thể dẫn đến cảm giác không thoải mái và stress.

Nguyên Nhân Phát Sinh Chứng Rối Loạn Tiền Bạc

Nguyên nhân của chứng rối loạn tiền bạc có thể phát sinh từ nhiều nguồn khác nhau. Một trong những nguyên nhân phổ biến là các vấn đề về bất ổn kinh tế, văn hóa so sánh, hối hả gia tăng, chấn thương trong quá khứ và các khuynh hướng cá nhân. Các thế hệ trẻ có khả năng mắc chứng rối loạn tiền bạc cao hơn so với các thế hệ trước do dành nhiều thời gian trên mạng xã hội, nơi họ thường xuyên tiếp xúc với những hình ảnh về cuộc sống sang chảnh và du lịch khắp nơi.

Tình Hình Tại Việt Nam

Tại Việt Nam, thời lượng sử dụng mạng xã hội trung bình mỗi ngày của giới trẻ là 7 giờ, một con số đáng báo động. Việc tiếp xúc thường xuyên với mạng xã hội có thể làm gia tăng nguy cơ rối loạn tiền bạc. Các chuyên gia khuyến cáo rằng giới trẻ cần có cái nhìn trung thực về tài chính, đặt mục tiêu rõ ràng, lập kế hoạch và quan trọng nhất là luôn để mắt tới tài chính.

Giải Pháp Đối Phó Với Chứng Rối Loạn Tiền Bạc

Để đối phó với chứng rối loạn tiền bạc, các chuyên gia tài chính và tâm lý học khuyên rằng mọi người cần xem tiền là công cụ, xác định nguồn cơn lo lắng, thay đổi góc nhìn, cẩn thận với mạng xã hội, đánh giá thực trạng tài chính cá nhân, học cách biết ơn và xóa bỏ sớm các “điểm mù” về tài chính. Bình thường hóa các cuộc trò chuyện về tiền bạc và tìm kiếm sự hỗ trợ từ chuyên gia trị liệu hoặc cố vấn tài chính cũng là những cách giúp giải quyết chứng rối loạn tiền bạc. Bằng cách áp dụng những giải pháp này, mọi người có thể giảm thiểu được cảm giác lo lắng và bất an về tiền bạc, từ đó cải thiện sức khỏe tinh thần và chất lượng cuộc sống.

Kết Luận

Chứng rối loạn tiền bạc đang trở thành một vấn đề phổ biến trong giới trẻ. Để giải quyết vấn đề này, mọi người cần có cái nhìn trung thực về tài chính, đặt mục tiêu rõ ràng, lập kế hoạch và quan trọng nhất là luôn để mắt tới tài chính. Bình thường hóa các cuộc trò chuyện về tiền bạc và tìm kiếm sự hỗ trợ từ chuyên gia trị liệu hoặc cố vấn tài chính cũng là những cách giúp giải quyết chứng rối loạn tiền bạc. Bằng cách áp dụng những giải pháp này, mọi người có thể giảm thiểu được cảm giác lo lắng và bất an về tiền bạc, từ đó cải thiện sức khỏe tinh thần và chất lượng cuộc sống. Để biết thêm thông tin về chứng rối loạn tiền bạc, bạn có thể tham khảo các nguồn thông tin đáng tin cậy.

Trong một dịp hiếm hoi, diễn viên Brad Pitt đã thừa nhận rằng mối quan hệ quan trọng nhất trong cuộc đời anh là với Angelina Jolie, nhưng đáng tiếc là anh đã không đủ trưởng thành để giữ gìn nó.

Câu nói này của tài tử Hollywood được tiết lộ bởi một người bạn thân và đã trở thành tâm điểm bàn luận dưới góc nhìn của các chuyên gia tâm lý học. Việc Brad và Angelina ly hôn không chỉ khiến công chúng bất ngờ mà còn đặt ra nhiều câu hỏi về nguyên nhân sâu xa dẫn đến sự đổ vỡ của cặp đôi từng được ngưỡng mộ nhất Hollywood.

Các chuyên gia tâm lý học cho rằng Brad Pitt và Angelina Jolie đại diện cho hai kiểu gắn bó cảm xúc đối lập. Brad thuộc kiểu né tránh, trong khi Angelina thể hiện đặc điểm lo âu. Sự kết hợp giữa hai kiểu gắn bó này thường dễ hút nhau nhưng khó đồng hành lâu dài. Brad lớn lên trong gia đình khắt khe, học cách giấu cảm xúc và sống độc lập. Ngược lại, Angelina có tuổi thơ đầy biến động và luôn tìm kiếm sự kết nối sâu sắc.

Tiến sĩ Esther Perel, chuyên gia trị liệu mối quan hệ hàng đầu thế giới, nhận định rằng người né tránh thường bị thu hút bởi người lo âu vì sự sống động và nồng nhiệt của họ. Tuy nhiên, người né tránh cũng dễ cảm thấy áp lực và co rút khi bị kéo vào quá sâu. Trong khi đó, người lo âu càng bị bỏ lơ thì càng tìm cách níu kéo, khiến mối quan hệ trở thành vòng luẩn quẩn.

Ly hôn là kết quả của hệ thống cảm xúc đổ vỡ trong mối quan hệ của Brad và Angelina. Sự kiện Brad bị cáo buộc đã xảy ra cãi vã và xô xát với con trai trên chuyến bay riêng đã trở thành giọt nước tràn ly. Các chuyên gia tâm lý học cho rằng sự kiện này thường không chỉ gây tổn thương vì hành vi cụ thể mà còn đánh sập hệ thống cảm xúc vốn đã bấp bênh trong mối quan hệ.

Tan vỡ vì thiếu kỹ năng chữa lành cũng là một nguyên nhân sâu xa dẫn đến sự đổ vỡ của cặp đôi. Theo TS. Alexandra Solomon, chuyên gia tâm lý hôn nhân tại Đại học Northwestern, điều khiến câu chuyện Brangelina đáng quan tâm không chỉ vì họ nổi tiếng mà còn đại diện cho hàng triệu cặp vợ chồng tan vỡ do thiếu kỹ năng chữa lành.

Hiện tại, Brad Pitt và Angelina Jolie đều đã ổn định cuộc sống sau ly hôn. Brad đang tập trung vào công việc và lấy đó làm động lực trụ vững sau biến cố gia đình. Anh cũng đã bắt đầu quá trình trị liệu đều đặn để đối diện với chính mình. Về phía Angelina, cô đã tìm thấy sự bình yên và ổn định trong cuộc sống mới tại Los Angeles cùng các con.

Những ngày vừa qua, vụ việc Nhà thiết kế Nguyễn Công Trí bị bắt giữ vì liên quan đến ma túy đã gây ra một cơn “địa chấn” trong dư luận. Tuy nhiên, điều khiến nhiều người quan tâm không chỉ dừng lại ở hành vi vi phạm pháp luật của một cá nhân, mà còn lan sang một hiện tượng gây tranh cãi hơn: sự cảm thông, tiếc nuối, thậm chí là bênh vực công khai từ một bộ phận người nổi tiếng dành cho nhà thiết kế này.

Tại sao một hành vi vi phạm pháp luật rõ ràng lại được nhìn nhận dưới lăng kính cảm thông? Đâu là những yếu tố tâm lý ẩn sau xu hướng bảo vệ “người trong giới” bất chấp sai phạm? Liệu tài năng và những cống hiến trong quá khứ có thể trở thành một dạng “kim bài miễn tử” cho những lỗi lầm hiện tại?

Thượng tá, Tiến sĩ Đào Trung Hiếu, chuyên gia tội phạm học, đã có cuộc trao đổi với phóng viên Chuyên trang Sinh Viên Việt Nam, Báo Tiền Phong để giải mã hiện tượng này. Theo ông Hiếu, thực tế đây không phải lần đầu chúng ta chứng kiến hiện tượng một bộ phận người nổi tiếng bày tỏ sự cảm thông với đồng nghiệp khi người đó bị phát hiện vi phạm pháp luật. Điều khiến dư luận bức xúc là sự cảm thông này diễn ra trong bối cảnh thông tin chính thức từ cơ quan chức năng cho biết NTK Nguyễn Công Trí bị bắt giữ với số lượng ma túy lớn.

Dưới góc độ tâm lý xã hội, đây là biểu hiện của một hiện tượng gọi là “thiên vị trong nhóm nội bộ” (in-group favoritism). Khi một cá nhân thuộc về một nhóm nghề nghiệp, xã hội hoặc văn hóa cụ thể, những người trong cùng nhóm ấy sẽ có xu hướng bảo vệ nhau, ngay cả khi cá nhân đó có hành vi sai trái. Ông Hiếu cũng chỉ ra rằng sự kiện này cũng phản ánh hiệu ứng “halo” (ánh hào quang) – tức là khi một người nổi tiếng, tài năng hoặc có thành tích đáng ngưỡng mộ trong một lĩnh vực nào đó, người ta có xu hướng đánh giá tích cực về mọi khía cạnh khác của họ.

Có ba nhóm nguyên nhân chủ yếu dẫn đến hiệu ứng tâm lý này, theo ông Hiếu. Thứ nhất, là yếu tố tâm lý xã hội mang tính bản năng. Thứ hai, là cơ chế tự phòng vệ tâm lý của những người hoạt động trong lĩnh vực có mức độ căng thẳng, áp lực cao. Thứ ba, là văn hóa “tha thứ chọn lọc” và sự lẫn lộn giữa tài năng và đạo đức trong xã hội Việt Nam.

Ông Hiếu cũng nhấn mạnh rằng nếu một người có tài năng kiệt xuất và đóng góp nhiều cho xã hội sẽ nhận được sự cảm thông lớn hơn khi người đó mắc lỗi là một cách nghĩ nguy hiểm và có phần sai lệch. Pháp luật không phân biệt người giỏi hay dở – hành vi vi phạm đều phải xử lý nghiêm minh, bất kể thân phận, danh tiếng. Sự cảm thông chỉ có ý nghĩa khi người phạm tội ăn năn, hối cải, tự nhận thức sai lầm và hợp tác với cơ quan chức năng. Còn nếu cảm thông theo kiểu “bỏ qua cho nhau”, thì đó là sự xúc phạm đến công lý và những người đang tuân thủ pháp luật mỗi ngày.

Trước vụ việc này, dư luận chia thành hai phe. Dưới góc độ tâm lý, ông Hiếu cho rằng sự phân cực dư luận là điều dễ hiểu, bởi hai nhóm này đại diện cho hai hệ quy chiếu giá trị khác nhau. Nếu chúng ta quá dễ dàng bênh vực cho người nổi tiếng khi họ làm sai, điều này sẽ ảnh hưởng thế nào đến suy nghĩ và hành vi của giới trẻ về việc phải sống và thượng tôn pháp luật, ông Hiếu cho rằng đây là vấn đề cốt lõi và nghiêm trọng nhất. Giới trẻ đang sống trong kỷ nguyên truyền thông đại chúng, mạng xã hội, nơi mà người nổi tiếng không chỉ là nghệ sĩ – họ còn là biểu tượng văn hóa.

Tóm lại, pháp luật là ranh giới cuối cùng bảo vệ trật tự xã hội. Người nổi tiếng, với sức ảnh hưởng lớn càng cần phải hiểu rõ giới hạn hành vi của mình. Cảm thông là điều cần thiết, nhưng không thể dùng nó để che đậy sai trái. Một xã hội văn minh là nơi mà mọi người, không phân biệt địa vị, đều bình đẳng trước pháp luật.

Trong thời đại kỹ thuật số hiện nay, trí tuệ nhân tạo (AI) đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống hàng ngày của con người, đặc biệt là trong giới trẻ. Một nghiên cứu gần đây của Common Sense Media đã chỉ ra rằng hơn 70% thanh thiếu niên Mỹ đang sử dụng AI như một người bạn đồng hành, đặt ra những câu hỏi về sự phát triển nhận thức và tâm lý xã hội của thế hệ lớn lên cùng AI.

Kayla Chege, một học sinh 15 tuổi tại bang Kansas, là một trong những thanh thiếu niên đang sử dụng AI hàng ngày. Cô thường xuyên sử dụng ChatGPT để hỏi về các vấn đề thường ngày, từ gợi ý mua sắm đến lập kế hoạch tổ chức sinh nhật. Kayla khẳng định rằng cô không dùng AI để gian lận trong học tập mà chỉ tận dụng chatbot cho các câu hỏi đời thường. Tuy nhiên, cô cũng thừa nhận rằng AI đang dần trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống của mình.

Nghiên cứu của Common Sense Media dựa trên khảo sát hơn 1.000 thiếu niên trên toàn nước Mỹ cho thấy AI đang được sử dụng không chỉ như công cụ hỏi đáp mà còn là nơi tìm kiếm lời khuyên, cảm xúc và sự đồng hành. Theo kết quả khảo sát, 31% teen được hỏi cho biết họ cảm thấy những cuộc trò chuyện với AI ‘thỏa mãn bằng hoặc hơn’ so với việc nói chuyện với bạn bè ngoài đời.

Nhiều thiếu niên cho rằng sự hấp dẫn của AI nằm ở việc nó luôn sẵn sàng, không phán xét và mang lại cảm giác được thấu hiểu. Tuy nhiên, chính sự lý tưởng đó lại khiến nhiều chuyên gia lo ngại về việc trẻ em mất dần niềm tin vào bản thân trong việc đưa ra quyết định.

Giáo sư Eva Telzer, chuyên ngành tâm lý và thần kinh học tại Đại học North Carolina, cho biết trẻ em từ 8 tuổi đã bắt đầu sử dụng AI sinh ngữ. Bà cũng phát hiện rằng nhiều teen đang dùng AI không chỉ để học hay giải trí, mà còn để khám phá bản sắc giới tính, tìm sự gắn kết cảm xúc.

Tuy nhiên, nhiều nền tảng AI hiện không có kiểm soát độ tuổi hiệu quả, dễ tạo ra nội dung độc hại, tình dục hoặc lời khuyên nguy hiểm. Một số chatbot còn nuông chiều cảm xúc, khiến giới trẻ mất dần khả năng tự quyết và tư duy phản biện.

Ông Michael Robb, trưởng nhóm nghiên cứu của Common Sense Media, cho biết những phát hiện từ khảo sát mới là một hồi chuông cảnh tỉnh dành cho phụ huynh, nhà trường và các nhà hoạch định chính sách. “Chúng tôi hoàn toàn bất ngờ trước mức độ phổ biến của AI trong đời sống giới trẻ,” Robb nói.

Tóm lại, việc sử dụng AI như một người bạn đồng hành trong giới trẻ đang trở nên phổ biến, đặt ra những câu hỏi về sự phát triển nhận thức và tâm lý xã hội của thế hệ lớn lên cùng AI. Để đảm bảo sự phát triển lành mạnh và an toàn cho thế hệ tương lai, cần có những biện pháp để kiểm soát và hướng dẫn việc sử dụng AI trong giới trẻ. Các Common Sense Media đang tích cực nghiên cứu và đưa ra những giải pháp để giúp các bậc phụ huynh và nhà trường có thể hướng dẫn và kiểm soát việc sử dụng AI của con em mình một cách hiệu quả.

Nhiều phụ huynh lo lắng khi con mình không thích dọn dẹp và để giường ngủ bừa bộn. Tuy nhiên, các nghiên cứu tâm lý gần đây đã chỉ ra rằng sự bừa bộn có thể có tác động tích cực đến sự sáng tạo của trẻ. Một nghiên cứu của nhà tâm lý học Vohs vào năm 2023 đã chỉ ra rằng những người ở trong môi trường bừa bộn có khả năng sáng tạo cao hơn 30% so với những người ở trong môi trường gọn gàng.

Cụ thể, nghiên cứu này đã yêu cầu 48 người tham gia liệt kê những công dụng sáng tạo của quả bóng bàn trong một căn phòng ‘gọn gàng’ hoặc ‘bừa bộn’. Kết quả cho thấy số lượng và chất lượng ý tưởng sáng tạo do nhóm phòng bừa bộn đề xuất cao hơn đáng kể. Ngoài ra, một nghiên cứu mở rộng khác cũng chỉ ra rằng những người có giường bừa bộn đánh giá khả năng sáng tạo của mình cao hơn 50% so với những người có giường gọn gàng. Điều này cho thấy rằng môi trường hỗn loạn có thể trực tiếp thúc đẩy tư duy phân kỳ, cho phép mọi người thoát khỏi khuôn khổ trong thời gian ngắn và có khả năng liên tưởng tự do.

Về cơ bản, một môi trường hỗn loạn truyền đi các tín hiệu ‘ngẫu nhiên’, và các tín hiệu ngẫu nhiên trong một môi trường hỗn loạn kích thích mạng lưới tư duy của con người. Ví dụ, kích thích tư duy sáng tạo, tư duy số không,… Tư duy từ con số không bắt nguồn từ khái niệm lập ngân sách từ con số không vào những năm 1970. Nó đề cập đến một cách suy nghĩ xem xét lại các vấn đề từ đầu bằng cách thoát khỏi khuôn khổ và kinh nghiệm hiện có.

Cách suy nghĩ này ủng hộ việc gạt bỏ dữ liệu lịch sử và khuôn khổ hiện có và tái cấu trúc bản chất của thông tin hiện có. Mục đích của chế độ tư duy này là tìm kiếm sự đổi mới. Ba đặc điểm của nó là thiết lập lại từ đầu, định hướng mục tiêu và đột phá sáng tạo. Một môi trường hỗn loạn về cơ bản là một sự thiết lập lại, khiến các quy tắc và môi trường có trật tự trở nên ngẫu nhiên, cho phép mọi người tìm ra các giải pháp mới trong sự hỗn loạn.

Con đường cơ bản của sự sáng tạo do sự hỗn loạn mang lại là môi trường định hình lại các mô hình nhận thức thông qua tính dẻo của não. Rối loạn làm suy yếu cảm giác kiểm soát và kích hoạt mạng lưới chế độ mặc định/ACC của vỏ não vành trước DMN, do đó thúc đẩy các mối liên kết không liên quan từ xa và giải phóng tư duy khác biệt và sáng tạo của mọi người.

Tuy nhiên, mọi thứ đều quá mức, và trong khi sự hỗn loạn phá vỡ sự cân bằng mang đến những ý tưởng tuyệt vời, nó cũng đi kèm với một số ‘rủi ro’ nhất định. Ví dụ, một loạt hiệu ứng cửa sổ vỡ xuất hiện trong tâm lý học. Khi con người ở trong môi trường hỗn loạn trong thời gian dài, chức năng thùy trước trán của họ sẽ bị ức chế.

Ngoài ra, môi trường lộn xộn sẽ làm tăng quá tải cảm giác ở một mức độ nhất định, làm tăng mức cortisol của một người, ức chế trạng thái thư giãn cần thiết cho tư duy sáng tạo và không có lợi cho tư duy phân kỳ. Tóm lại, sự bừa bộn trong phòng sẽ có tác động đa chiều đến con người, vừa có lợi vừa có hại. Chúng ta cũng nên có thái độ biện chứng khi xem xét kết luận, bởi vì không bao giờ có một câu trả lời chuẩn mực cho việc làm thế nào để đạt được sự sáng tạo.