Mức giảm trừ gia cảnh trong tính thuế thu nhập cá nhân hiện nay đang trở thành vấn đề nóng trong bối cảnh chi phí sinh hoạt ngày càng tăng cao. Bộ Tài chính đã đưa ra hai phương án điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh, tuy nhiên nhiều chuyên gia tài chính và kinh tế lại cho rằng nên áp dụng cơ chế điều chỉnh tự động hàng năm. Cơ chế này sẽ dựa trên mức lương tối thiểu vùng và điều kiện kinh tế – xã hội thực tế tại từng khu vực.

Hiện tại, mức giảm trừ gia cảnh cho người phụ thuộc chỉ là 4,4 triệu đồng mỗi tháng. Trong khi đó, thu nhập của nhiều người chỉ đủ để đáp ứng nhu cầu sinh hoạt cơ bản, cộng thêm các khoản thuế phải nộp, khiến cuộc sống của họ trở nên khó khăn. Nếu mức giảm trừ gia cảnh được tăng lên, họ sẽ có thể giảm bớt phần nào gánh nặng tài chính và tập trung hơn vào công việc.

Các chuyên gia kinh tế đã chỉ ra rằng chi phí sinh hoạt đã tăng đáng kể trong 5 năm qua, đặc biệt là ở các thành phố lớn như Hà Nội, TPHCM và Đà Nẵng. Sự chênh lệch giữa chi phí sinh hoạt ở đô thị và nông thôn ngày càng rõ rệt, với các khoản chi thiết yếu như nhà ở, giáo dục, y tế và năng lượng tăng mạnh.

PGS.TS Phan Hữu Nghị, Phó Viện trưởng Viện Ngân hàng – Tài chính, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân, nhận định việc điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh là cần thiết trong bối cảnh thu nhập và chi phí sinh hoạt thay đổi nhanh. Tuy nhiên, mức đề xuất 13,3-15,5 triệu đồng vẫn chưa phản ánh đầy đủ thực tế thu nhập và chi phí sinh hoạt.

Ông Nghị còn cho biết thêm rằng Việt Nam là quốc gia có mức thu nhập trung bình, do đó chưa thể mở rộng thuế thu nhập cá nhân ra toàn dân. Thay vào đó, cần tập trung đánh thuế vào nhóm có thu nhập trung bình khá trở lên. Vì vậy, việc xác định mức giảm trừ không chỉ dựa vào thu nhập bình quân đầu người hay chi phí sinh hoạt, mà còn cần tính đến mức thu nhập phổ biến nhất mà số đông người làm công ăn lương hiện nay đang có.

TS Nguyễn Quang Huy, CEO Khoa Tài chính – Ngân hàng, Trường Đại học Nguyễn Trãi, đánh giá mức giảm trừ hiện hành đã lỗi thời. Chi phí thực tế về giáo dục, y tế, nhà ở, năng lượng… ở đô thị đều tăng mạnh hơn CPI và mức 13,3-15,5 triệu đồng chưa theo kịp tốc độ tăng này.

Ông Huy nhấn mạnh cần gắn việc điều chỉnh mức giảm trừ với chỉ số giá tiêu dùng (CPI) và thu nhập trung vị quốc gia, đồng thời cho phép điều chỉnh tự động hàng năm, thay vì chờ sửa luật.

Bộ Tài chính cho rằng mức giảm trừ gia cảnh cần được nghiên cứu, tính toán một cách kỹ lưỡng, đảm bảo cao hơn GDP bình quân đầu người, tiền lương tối thiểu vùng, mức chi tiêu bình quân đầu người trong một thời gian nhất định.

TS Nguyễn Ngọc Tú đề xuất nên tăng mức giảm trừ gia cảnh lên 18 triệu đồng/tháng và áp dụng ngay từ năm 2025, thay vì chờ đến năm 2026 như dự thảo.

Đánh thuế thu nhập cá nhân không chỉ là một biện pháp nhằm mục đích thu được nguồn thu ngay lập tức mà còn đòi hỏi sự khéo léo trong thiết kế, truyền thông và triển khai chính sách. Tuy nhiên, đề xuất mới đây của Dự thảo Luật thuế Thu nhập cá nhân về giao dịch bất động sản đã cho thấy sự thiếu vắng của ‘nghệ thuật đánh thuế’ trong chính sách này.

Một yếu tố quan trọng trong thiết kế chính sách thuế thu nhập cá nhân là thuế suất biên, tức là mức thuế áp dụng cho phần thu nhập tăng thêm. Nếu thuế suất biên quá cao, điều này có thể làm giảm lợi ích của người lao động khi họ làm thêm giờ hoặc tăng thu nhập, dẫn đến giảm cung lao động chất lượng cao và năng suất lao động của toàn xã hội. Khi một người phải đối mặt với mức thuế cao, họ có thể sẽ cân nhắc kỹ lưỡng trước khi quyết định tăng giờ làm hoặc tìm kiếm cơ hội tăng thu nhập.

Ví dụ, nếu một người đang nhận mức lương 50 triệu đồng/tháng và có thể tăng lên 60 triệu đồng/tháng nhờ làm thêm, nhưng phần thu nhập tăng thêm này bị đánh thuế 30%, thì lợi ích thực nhận sẽ giảm đáng kể. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân mà còn gây thiệt hại cho nền kinh tế, khi mà tiềm năng tạo ra giá trị và đóng góp cho sự phát triển của xã hội bị bỏ lỡ.

Có ba cách phổ biến mà cá nhân thường sử dụng để tránh thuế thu nhập cá nhân khi đối mặt với mức thuế cao. Họ có thể chuyển đổi thu nhập thành các hình thức không chịu thuế như quà tặng, phúc lợi ngoài lương, hoặc báo cáo thu nhập thấp hơn thực tế. Một số trường hợp thậm chí chuyển sang làm việc trong khu vực phi chính thức để không bị truy thu thuế. Những hành vi này không chỉ gây thất thu ngân sách nhà nước mà còn làm suy yếu sự công bằng và lòng tin vào hệ thống thuế.

Để đảm bảo hiệu quả kinh tế, chính sách thuế thu nhập cá nhân cần được thiết kế sao cho thuế suất biên không quá cao, đặc biệt là ở nhóm thu nhập trung cao – là nhóm có tiềm năng tạo ra giá trị lớn cho nền kinh tế. Bên cạnh đó, số bậc thuế cần đủ để phân hóa các nhóm thu nhập nhằm đảm bảo công bằng, nhưng không nên quá nhiều để tránh phức tạp trong tính toán và khai báo. Khoảng cách giữa các bậc thuế cần được thiết kế hợp lý, tránh tình trạng giãn bậc quá rộng khiến nhiều người có thu nhập khác nhau rơi vào cùng một mức thuế.

Tóm lại, việc thiết kế chính sách thuế thu nhập cá nhân đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng và nghệ thuật đánh thuế để đảm bảo hiệu quả kinh tế và công bằng xã hội. Nếu được xây dựng hợp lý, Luật Thuế Thu nhập cá nhân mới không chỉ giúp Nhà nước huy động nguồn thu một cách bền vững, mà còn góp phần tạo ra một môi trường lao động, đầu tư, và học tập lành mạnh, giúp nền kinh tế phát triển hiệu quả, cân bằng và có chiều sâu.

Để đạt được những mục tiêu này, việc tham vấn ý kiến của các chuyên gia kinh tế, nghiên cứu kỹ lưỡng các mô hình thành công trên thế giới và lắng nghe ý kiến từ cộng đồng doanh nghiệp và người dân là cực kỳ quan trọng. Chỉ khi có sự chuẩn bị và đánh giá kỹ lưỡng, chính sách thuế mới có thể mang lại hiệu quả thực sự và được chấp nhận rộng rãi.

Video liên quan và các nguồn tin cậy cũng cung cấp thêm cái nhìn sâu sắc về chính sách thuế và các vấn đề liên quan.